ประวัติ “พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์” สมเด็จพระสังฆราช องค์ที่ 11 เลื่อนพระอิสริยยศ เป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้า พระองค์ที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราช วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 11 ซึ่ง “ในหลวง” ทรงพระกรุณาโปรดสถาปนา เลื่อนพระอิสริยยศ เป็น “สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระชินวรวิสุทธิเทวารยวงศ์” พระยศสูงสุดสำหรับสมเด็จพระสังฆราชของไทย นับเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้า พระองค์ที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
ประวัติ “สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์”
สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ (หม่อมเจ้าภุชงค์ ชมพูนุท สิริวฑฺฒโน) สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 11 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. 2464 – พ.ศ. 2480)
- ดำรงพระยศ พ.ศ. 2469 – พ.ศ. 2480
- สมณุตตมาภิเษก พ.ศ. 2469
- สถิต วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร
- นิกาย ธรรมยุตนิกาย
- ประสูติ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2402
- สิ้นพระชนม์ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2480
- พระชนมายุ 78 พรรษา
สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอชั้นหนึ่ง กรมขุนเจริญผลภูลสวัสดิ์ กับ หม่อมปุ่น ชุมพูนุท ประสูติเมื่อวันศุกร์ เดือนอ้าย แรม 7 ค่ำ ปีมะแม ตรงกับวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2402
เมื่อพระชนมายุครบอุปสมบท จึงทรงอุปสมบท ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม สมเด็จพระวันรัตน์ (ทับ พุทฺธสิริ) วัดโสมนัสวิหาร เป็นพระอุปัชฌาย์ เมื่อทรงอุปสมบทแล้ว ก็เสด็จประทับ ณ วัดราชบพิธตามเดิม ทรงเป็นกรรมการชุดแรกของมหามกุฎราชวิทยาลัย และมีส่วนร่วมในการบริหารกิจการของมหามกุฎราชวิทยาลัยให้เจริญก้าวหน้ามาจนตลอดพระชนม์ชีพของพระองค์ ทรงได้รับการโปรดเกล้าฯ เลื่อนสมณศักดิ์มาเรื่อยๆ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2438 จนกระทั่งปี พ.ศ. 2469 ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช ได้รับการถวายมหาสมณุตมาภิเษก จากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงครองวัดราชบพิธ และทรงเศวตฉัตร 5 ชั้น
ทรงนิพนธ์ตำรับตำราและหนังสือทางพระพุทธศาสนา เช่น พระคัมภีร์อภิธานัปปทีปิกา หรือพจนานุกรมภาษาบาลีแปลเป็นไทย มหานิบาตชาดก ต้นบัญญัติ สามเณรสิกขา เป็นต้น ซึ่งใช้เป็นคู่มือในการศึกษาภาษาบาลีของภิกษุสามเณรและบุคคลทั่วไปอย่างแพร่หลายถึงทุกวันนี้
สมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ ทรงประชวรด้วยพระโรคเส้นพระโลหิตในกระเพาะพระบังคลเบาพิการ ทำให้พระบังคลเบาเป็นโลหิต สิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2480 สิริรวมพระชนมายุได้ 78 พรรษา ทรงดำรงอยู่ในตำแหน่งสกลมหาสังฆปริณายก 16 ปี
เลื่อนพระอิสริยยศ สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 11
โดยมหาเถรสมาคม ในการประชุมเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน 2568 มีมติรับทราบพระราชดำริ ดังนี้ ราชเลขานุการในพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว มีหนังสือที่ พว. 0202.2/10609 ลงวันที่ 19 มิถุนายน 2568 กราบทูล สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายกเพื่อทรงทราบว่า
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดสถาปนาเลื่อนพระอิสริยยศเฉลิมพระนามพระอัฐิพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหลวงชินวรสิริวัฒน์ สมเด็จพระสังฆราช วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม สมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 11 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เป็น “สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระชินวรวิสุทธิเทวารยวงศ์” นับเป็นสมเด็จพระมหาสมณเจ้าพระองค์ที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยที่สมเด็จพระมหาสมณเจ้า เป็นพระยศสูงสุดสำหรับสมเด็จพระสังฆราชแห่งราชอาณาจักรไทย balancecounseling
